लेखणी अरुंधतीची

  रामायण Express – भाग - 17 खर दूषणाचा निःपात सुहृत् हो! कोशल किंवा कोसलाची राजधानी अयोध्या आणि पूर्ण उत्तर प्रदेश, बिहार, नेपाळ, मध्यप्रदेश आणि तेथून महाराष्ट्र, कर्नाटक, तेलंगाणा हा कितीक योजनांचा आत्ताच्या भाषेत बोलायचं तर मैलांचा किंवा किलोमिटरचा प्रवास हा केवळ अंतराचा हिशोब नसून रामाच्या जीवनाचा अभूतपूर्व प्रवास होता. आजही ही श्री राम चरित-सरिता गुप्त सरस्वती नदीप्रमाणे भारतभर अदृश्यपणे प्रत्येक पर्वत, शिळा, खडक   आणि मातीच्या कणाकणाखालून वहाते आहे. प्रत्येक भारतीयांच्या विचारविश्वाला हलकेच स्पर्श करत चैतन्याला एक नवा जोम देत आहे. ‘ठुमक चलत रामचंद्र बाजत पैंजनियाँ’ --- ह्या रामलला पासून आकाशीचा चंद्र मागणारा ---- कौसल्येचा बालक राम ---- ते कमरेला तलवार, हातात धनुष्य खांद्यावर बाणांचा भाता लावून विश्वामित्रांसोबत कानावर भुरभुरू उडणारे केस येणारा, कानांवर केसांच्या लाडिक लडी रुळणारा (काकपक्षधारी) 12-13 वर्षांचा कुमार दशरथनंदन राम; --- ते विश्वामित्रांकडून अनेक विद्या शिकून तयार झालेला विजयी विनयी कोदंडधारी राम; --- अनेक राक्षसांचा निप्पात करणारा आत्मविश्वासाने परि...

  रामायण Express – भाग 16 माणिकपूर ते दंडकारण्य, नाशिक, पंचवटी वाल्मिकी रामायणातील अरण्यकाण्ड रामाच्या पदचिह्नांचा शोध घेत माणिकपूरहून आमची रामायण Express नाशिकला येऊन दाखल झाली. आपलं नाशिक हो! ज्या नाशिकधे लहान असताना गंगा काठाकाठानी हिंडले, काळाराम, गोराराम ह्यांना येताजाता आले रे! म्हणत त्यांच्या देवळात काचापाणी खेळत मनसोक्त बागडले त्या महाराष्ट्रात, नाशकात अनेक दशकांनंतर यात्रेकरू म्हणून येताना एका नव्याच ठिकाणाला भेटल्यासारखं वाटत होतं. ‘‘उताराने गेलं की गंगा आणि चढाने गेलं की घर’’ असं रस्ता न चुकण्यासाठी बरोबरच्या बाळगोपाळांनी सांगितलेलं टुमदार शहराचं समिकरण पूर्णच बदलल्यासारखं वाटलं. गृहित धरलेली देवळं, एका वेगळ्या नजरेने पहायला होत होतं. अनेक गोष्टी बदलल्या होत्या. यात्रेकरूंना आकर्षक केल्या गेल्या असल्याने नवीनच होत्या.   राम तिथे शिव आणि शिव तेथे राम म्हणजेच कल्याण वा हितावह गोष्टींमधे पुरेपुर सौंदर्य असतं आणि असली सौंदर्य तेच जे हितावह असतं हे साांगणारं रामशिव प्रेमाचं प्रतिक त्र्यंबकेश्वरचं दर्शन घेण्यासाठी आम्ही देवळात पोचलो. त्रयंबकेश्वरचं देऊळ असो वा...

    रामायण Express – भाग 15 चित्रकूट सोडून श्रीरामांचा दंडकारण्य प्रवेश ( श्री वाल्मिकी रामायणाप्रमाणे ) चित्रकूट उत्तर प्रदेश आणि मध्यप्रदेशमधे विभागले गेले आहे एका बाजुने बुंदेलखंड तर दुसर्‍याबाजून म. प्र. चा सतना जिल्हा. राजा दशरथ मरण पावल्यावर तशी सूचना रामाला देण्यासाठी आणि त्याला परत घेऊन जाण्यसाठी चित्रकूट पर्वतावर रामाला भेटायला भरत, कौसल्या, सुमित्रा, महर्षी वसिष्ठ सारा राजपरिवार लवाजमा घेऊन, सैन्यासहित आले. दशरथाचे   अन्त्यविधीही   तेथे करण्यात आले. (स्थानिक लोकांच्या सांगण्याप्रमाणे चित्रकूट हे स्थान सर्व तीर्थस्थलांमध्ये अत्यंत पवित्र आहे. सर्वात पवित्र मानल्या जाणार्‍या प्रयागराजपेक्षाही. कुंभाच्या वेळी सर्व तीर्थे प्रयागराजपाशी येतात. पण चित्रकूट आले नाही म्हणून प्रयागराज चौकशी करू लागले. त्यावेळी त्याला असे समजले की, रामाने चित्रकूटला आपल्या पित्याचे मरणोत्तर सर्व क्रियाकर्म, श्राद्ध चित्रकूटला केले. रामाच्या कुळाचे जे राजपुोहित त्या वसिष्ठऋषींनी स्वतःच हे श्राद्ध रामाकडून करवून घेतले. श्राद्धाच्या सुरवातीला सर्व देवांना आवाहन करून वसिष्ठ...

  रामायण Express – भाग 14 चित्रकूट सोडून श्रीरामांचा दंडकारण्य प्रवेश अयोध्येपासून 270 कि.मि.   वाराणसीहून 246 कि.मि. प्रयागराजपासून 115 कि.मि. अंतरावर चित्रकूट आहे. आत्तापर्यंत उत्तरेतील गगनाशी स्पर्धा करणार्‍या, माती, वाळू, दगड सगळ्यांना एकत्र बांधणार्‍या भुसभुशीत पोताच्या कधीही कोसळून लँडस्लाईट करणार्‍या हिमगिरी रांगा पाहिल्या होत्या. डेक्कन प्लॅटूचा खणखणित काळा पहाड अनुभला होता. विंध्यच्या रांगा मात्र खरोखरच नावाप्रमाणे अद्भुत आहेत. त्यांचा पोतच वेगळा आहे. जगभरातले डोंगर पूर्वपश्चिम पसरलेले असताना हिमालय विंध्यची जोडी मात्र पूर्वपश्चिम धावते.   उत्तर प्रदेश आणि मध्य प्रदेशातून ह्या रांगा जातात. चित्रकूट उत्तर प्रदेश आणि मध्यप्रदेशमधे विभागले गेले आहे एका बाजुने बुंदेलखंड तर दुसर्‍याबाजून म. प्र. चा सतना जिल्हा. ह्या रांगा इतक्या जवळून पाहताना   काय काय   गोष्टी आठवत होत्या.   महर्षी अगस्तींनी अत्यंत पीडा देणार्‍या सुंद राक्षसाला मारलं पण त्याची बायको त्राटिका महा क्रूर होती. तिने अगस्तींच्या सर्व मुलांना, शिष्यांना खाऊन टाकलं. त्यांचा आश्रम उद्ध...

  रामायण   Express - शृंगवेरपूर ते चित्रकूट भाग 13 (वाल्मिकी रामायणानुसार)   शृंगवेरपुर पर्यंत श्रीराम लक्ष्मण सीतेचा प्रवास इतका खडतर   नव्हता. सुमंत्र स्वतः रथाचं सारथ्य करत त्यांना शृंगवेरपूरच्या वनापर्यंत सोडायला आले होते. गंगेचं घडणारं अत्यंत मनोहारी दर्शन डोळ्यांना सुखवित होतं.गंगा तटावर अनेक पक्षी किलबिलत होते.   गंगेच्या तटावर नवीन कोवळ्या पालवीनी आणि फुलांनी बहरलेला हिंगणंचा छानसा वृक्ष पाहून श्रीराम सुमन्त्राला म्हणाले, ‘‘सुमन्त्र, रथ येथेच थांबव. आम्ही ह्या सुंदर हिंगणवृक्षाखाली आजची रात्र आम्ही झोपू. माणसं, पशु, पक्षी, देव, गंधर्व सर्वांनाच प्रिय, आदरणीय असलेली गंगा ह्या झाडाखाली झोपताना सतत दिसत राहील.’’ सुमंत्राने आपला रथ त्या झाडापाशी नेऊन उभा केला. श्रीराम, सीता, लक्ष्मण रथातून उतरल्यावर रथ बाजूला नेऊन, रथाचे घोडे सोडून सुमंत्र रामापुढे हात जोडून उभा राहिला. हा सारा प्रदेश निषादराज गुहाच्या अधिपत्याखाली होता. आणि गुह आणि श्रीराम एकमेकांचे खास दोस्त होते. श्रीराम आपल्या राज्यात आले आहेत हे समजतााच निषादराज गुह अनेक प्रकारचं सुग्रास...

  रामायण Express – भाग -12 प्रयागराज ते शृंगवेरपूर मनाने नित्य प्रजाहित वा जनकल्याणाची कामना आणि तनुने त्यानुसार   कर्तव्यकठोरपणे आचरणात आणलेली सत्यकृती हे प्रभु रामाच्या चरितसरितेचे दोन तीर होते. एकवचनी आणि एकपत्नीत्वाचा सहज स्वीकार करणारा श्रीरामांचा निर्मळ जीवनप्रवाह हया दोन किनार्‍यांमधून प्रवाहित झाला होता. ही कल्याणकारी रामसरिता इतर सरितांप्रमाणे निम्नगा म्हणजे उताराकडे धावणारी आणि इतरांनाही उतरणीला लावणारी कशी असेल? ती कोणाही भक्ताला वर वर यशोशिखरावर नेणारी उर्ध्वगामीच असणार.   ‘‘प्रभूराम-श्रीजीवनी’’ नाम कोणी सदा वाहते रम्य ती निर्झरीणी उभी राहता मी तिच्या रम्य काठी तरंगातुनी मांडते राम गोष्टी ।। 1   मुखी रामनामावली मेघ येता सुवेगेचि ओथंबुनी थोर जेंव्हा सुखे वर्षती नेत्र आनंद धारा महापूर ये मानसीच्या सराला ।। 2     सुखाच्याच लाटांवरी सौख्य धारा अहा नाचती खेळती पद्मगंधा सुखाची नदी ना मिळे सागरासी   स्वये सौख्यसिंधूच ` रामाकृती ' ही ।।   मनाच्या तलावी हिचा जन्म होई सुख...