14 चिली आणि लीचीच्या देशात –
14 चिली आणि लीचीच्या देशात –
फुटपाथ मेवा –
मॉरिशसचे फुटपाथ वर्षभर नित्य नवीन गावरान मेव्याने सजलेले असतात. हा गावरान मेवा म्हणजे मॉरिशसमधेच तयार होणारी फळं आणि मॉरिशसच्या जंगलामधील रानमेवा. लीची हे राष्ट्रीय फळ म्हणायला हरकत नाही घराघरात कौतुकानी लावलेलेले लिचीचे वृक्ष आहेतच ; त्यासोबत लिचीच्या भरपूर बागाही आहेत. नोव्हेंबर मध्यापासूनच फुटपाथवर लिचीचे झुपके हातात घेऊन उभी असलेली मुलंसुद्धा दोन रुपयांच्या खाली एक लिची देणार नाही. जानेवारी संपत आला की लीचीची जागा लोंगाननी घेतली. लीचीसारखीच घोसांनी लगडलेली ही फळं आपल्याकडच्या शेमड्या बोराएवढी असतात. आतमधे लिचीसारखीच मोठी गोल बी. लीचीसारखच पण कमी खरखरीत टरफल काढलं की आत लिचीसारखाच गर. चव मात्र लीचीपेक्षा गोड आणि स्वादही वेगळा. फेब्रुवारीसोबत लोंगानही लुप्त झाले. फुटपाथवर लाल रंगाचे जाम दिसायला लागले. आपल्याकडे कोकणात पांढरट हिरवट रंगाचे जाम असतात. इथे टोमॅटो रंगाचे. पाच रूपयाला पाच,सहा जाम एका प्लॅस्टिकच्या पिशवीत घालून त्यावर हिरव्या मिरच्यांचा ठेचा आणि मीठ घालून चटकदार केले जातात. ह्या साईड फळांची व्हरायटी संपतच नाही. मार्च संपत आला आणि फुटपाथचा रंगमंच लालचुटुक रंगाच्या गोटयांपेक्षा थोड्या मोठ्या चायनीज पेरूंनी गजबजून गेला. मिरच्यांचा ठेचा आणि मीठासकट! ते पुढे जाताएत तोपर्यंत त्यांच्यामागे थोडे मोठे पिवळे बोराएवढे पेरू हजर झाले. त्याजोडीने बाजारात वरून हिरवे आतून लाल पेरूही दाखल झाले. गंगा तलावच्या आसपास असलेल्या दाट जंगलात चायनीज पेरूंचीच झाडं होती. सुट्टीच्या दिवशी हे पेरू तोडण्यासाठी लोकांची झुंबड उडे. ह्या पेरूंचा खाण्याबरोबर जाम बनविण्यासाठी वापर होई. मग फुटपाथ फळांमधे चमकदार काळीभोर इवली टिवली जांभळं दाखल झाली. एकदा टॅक्सीतून येतांना टॅक्सीवाल्याला जेवलास का विचारलं. आपली कोणीतरी चौकशी करत आहे ह्याचाच आनंद होऊन त्यानी स्वतःसाठी विकत घेतलेल्या जांभळाची पुडी पुढे केली. दोन जांभळं उचलून घेतली. मजा आ गया! एकदम फ्रेश, गरदार, गोड! मे महिन्याबरोबर थंडीची चाहूल लागायला लागली आणि जांभळांची आवक रोडावायला लागली अन् त्याच्या सोबत केशरी-लाल लुसलुशीत रॉसबेरी यायला लागल्या. छोट्या छोट्या प्लॅस्टिकच्या पिशव्यांमधे बसलेल्या रॉसबेरी सोबत साखरेचं भांडं आलं. साखर पेरलेल्या रॉसबेरी येणार्‍या जाणार्‍यांचा लक्ष्यवेध करत होत्या. गंगा तलावला जातांना वाकवा रिझर्वायर जवळ असलेल्या जंगलातून रॉसबेरी शोधायला विशालनी शिकवलं. सतत टिकून राहिलेलं फळ म्हणजे छोटे छोटे अननस. ते काचेच्या पेट्यांमधे ठेवलेले असतात. आपल्याला पाहिजे तर पूर्ण, अर्धा किंवा चतकर अननस आपण घेऊ शकतो. अननस प्लॅस्टिकच्या पिशवीत घालून त्यावर लालमिरचीची चटणी, हिरव्या मिरचीची चटणी, चिंचेच पाणी घालून गोड अननसाला तिखट करून खायला मज्जा यायची. आम्ही मैत्रीणी बाजारात आलो की प्लॅस्टिकच्या पिशवीत अशा चटण्यांमधे बुचकळलेला दोन रुपयाचा चतकर अननस घेऊन बमगोळ्यासारखी त्याची शेंडी पकडून चाखत बाजारात फिरत असू. डिसेंबर ते मार्च ह्या कैर्‍यांच्या दिवसात अननसासोबत कैर्‍यांच्या फोडीही तिखटमीठ लावून ठेवलेल्या असत. कोपर्‍या कोपर्‍यावर सायकल रिक्षावर किंवा बागेच्या बाहेर काचेच्यापेटीत साल काढून ठेवलेले अननस आणि वरती बरण्यांमधे व्हिनेगार मधे ठेवलेले ऑलिव्ह, कैरीच्या फोडी हे सुखावह दृश्य असे. स्वच्छतेची सर्व परिमाण पाळलेली असल्याने बिनदिक्कत खायला हरकत नसे.
रस्त्यावर कधीही कुठे 25-30 जणांची रांग दिसली तर ती दालपुरीसाठीच असणार. छोट्या छोट्या टपर्‍यांमधे गरम गरम नमकीन पुरणपोळीवर बटाट्याची रस्सा भाजी आणि चटणी घालून गुंडाळी करून दिली जाई. स्वच्छतेचे सारे निकष तंतोतंत पाळले जात. आत्ता पर्यंत महिलामंडळांमधे आम्ही आमच्याकडची गुळाच्या पुरणाची का तुमच्याकडच्या साखरेच्या पुरणाची पोळी श्रेष्ठ यावर वादविवाद करत होतो. आता ह्या वादावर पडदा टाकायला किंवा वाद अजून वाढवायला दालपुरी नामक पुरणपोळीचा नवीन लुसलुशीत प्रकार अवतरला होता. चव एकदम मस्तच होती. बटाट्याची भाजी आणि त्याचा मसाला नक्कीच खुमासदार होता. पण आपल्याकडे भेळेच्याही गाड्यांवर दिसणार्‍या खमंग पाट्या आणि चित्र हे मात्र नव्हत. आमची मॉरिशिअन मैत्रीण पुन्नास्वामी सांगायची आमचे जेवढे मॉरिशियन्स परदेशात जातात ते जातांना दालपुरीची पार्सल्स बरोबर घेऊन जातात. परदेशातून आलेले मॉरिशियन्सही ह्या पुरणपोळ्या घरी आणून खाण्यापेक्षा रांगेत उभं राहून पांढर्‍या शुभ्र कागदात दिलेली गरमगरम पोळीच पसंत करतात. ओझ्हिल (Rose Hill) ची `देवाज दालपुरी' (Deva's
Dhol-Puri) हा सर्व मॉरिशियन्सच्या आत्मीयतेचा विषय आहे. दालपुरी खायची तर ती देवा'ज चीच!
गातोमुताई –
आत्तापर्यंत गातो म्हणजे केक हे माहित झालं होतं. पिमा म्हणजे मिरची. गातोपिमा हे कुरकुरीत मिरचीभजं पहिल्या दिवशीच ओळखीचं झालं होतं. एकदा कुणाकडे गेलो असतांना पूर्वीचे मराठी पण पिढ्यांपूर्वी दक्षिण आफ्रिकेत स्थायिक झालेले एक गृहस्थ भेटले. त्यांच्याकडून गातोचा नवीन प्रकार ऐकायला मिळाला. भारतातून आफ्रिका खंडात आलेले लोकं आपल्या बरोबर आपल्या चालीरीती आणि खाद्य-संस्कृतीही घेऊन आले. ह्या खाद्य संस्कृतीतून आपली जिलबी आफ्रिकेला नैरोबी, टांझानिया, मादागास्कर अशा अनेक ठिकाणी पोचली. भस्माचे पट्टे कपाळावर ओढणारा स्वामी अमेरिकेत जाताच सॅम होतो आणि सलवार-खमीस घालणारी अनिता अ‍ॅन होते तशी आपल्या जिलबीचीही ओळख बदलली. भारतीय `मिठाई' ची मुताई झाली आणि आफ्रिकन सासरी जिलबीचे नाव बदलून ती `गातो-मुताई' झाली. तेवढ्यात `चला चला जेवण तयार आहे' म्हणत मैत्रीण बाहेर आली. त्यावर आफ्रिकन मित्राने सांगितले, अशा ह्या आफ्रिकन देशांमधे गेले असता, हॉटेलमधे जेवण तयार झाले की बाहेर पाटी लावतात `तयारे ' म्हणजे जेवण तयार आहे. हाही शब्द मराठी तयार आहे वरुनच आला आहे. शब्दांच्या प्रवासाचा अचानक हाती आलेला हा धागा छोटासा असला तरी आश्चर्यकारक होता.
---------------------------------------------------------------------------------
( पुढचे प्रकरण वाचण्यासाठी खालील लिंकवर क्लिक करावे. )
15 अनेक संस्कृतींना सामावून घेणारा अनेक सणांचा देश -
खाली दिलेल्या प्रकरणाच्या नंबरवर क्लिक केल्यास ते प्रकरण उघडेल
Comments
Post a Comment